روسازی راه

روسازی راه سازه ای است که بر روی آخرین لایه متراکم شده خاک زمین طبیعی موجود یا اصلاح شده، خاکریزی ها، یا کف برش های خاکی و یا سنگی که به طور کلی بستر روسازی نامیده می شود، قرار می گیرد.
روسازی معمولاً متشکل از قشرهای مختلف نظیر زیراساس، اساس و لایه های آسفالتی یا بتنی و یا ترکیبی از آنهاست که هر یک تابع مشخصات فنی و دارای ضخامت معینی است.

هدف از روسازی

زمین طبیعی، بستر خاکریزی های آماده شده راه، کف برش های خاکی و یا سنگی، حتی در شرایط کاملاً متراکم و خوب دانه بندی شده، مقاومت کافی برای تحمل بارهای وارده از چرخ خودرو را در شرایط متغیر جوی ندارد. بارگذاری این گونه خاک ها موجب شکست برشی و ایجاد تغییرشکل های دائم بیش از اندازه برای آنها می شود.
روسازی، از بروز و ظهور آسیب دیدگی های فوق جلوگیری نموده و عبور و مرور راحت، سریع، مطمئن، ایمن و بدون گرد و غبار را در یک سطح هموار فراهم می کند.

عملکرد روسازی

نحوه کلی عملکرد و توزیع بار در روسازی در شکل زیر نشان داده شده است. در این شکل، بار وسیله نقلیه، توسط چرخ، در سطح تماس تقریباً دایره ای شکل، به سطح روسازی وارد می شود. شدت تنش وارده در نقاط واقع در سطح زیر بار حداکثر بوده و با ازدیاد فاصله از این سطح، تقلیل می یابد. اگر فشار قائم در سطح تماس با راه P0 باشد، ضخامت لایه های روسازی و کیفیت مقاومتی آن طوری انتخاب می شود که بار چرخ هرچه بیشتر توزیع و گسترده شده تا این که حداکثر شدت تنش در سطح بستر روسازی به مقدار P1 کاهش یابد که خاک بستر بتواند با تغییر شکل مجاز، آن را تحمل کند. عملکرد سیستم روسازی و کیفیت هر یک از لایه های آن بشرح زیر میباشد:

مقاومت در مقابل تنش 
هر یک از لایه ها باید در برابر تنش های وارده، بی آنکه تغییر شکل بیش از اندازه در آن بوجود آید، مقاومت کند.

کاهش تنش برای لایه های زیرین 
هر یک از لایه ها باید قادر باشد که شدت تنش ها را تا میزان قابل تحمل برای لایه ای که در زیر آن قرارگرفته، کاهش دهد.
با توجه به شکل زیر و براساس عملکرد و رفتار سازه روسازی می توان روسازی راه را از چندین لایه با مقاومت و مرغوبیت متفاوت طرح کرد به نحوی که از مصالح با مرغوبیت و مقاومت بیشتر در لایه های بالاتر و مصالح با مرغوبیت و مقاومت کمتر در لایه های پایین تر، که میزان تنش در آنها کمتر است، استفاده شود.

توضیح فشار بار چرخ در لایه های روسازی

 

انواع روسازی

روسازی ها، از نظر نوع مصالح مصرفی در قشر رویه، شامل بتن، آسفالت ویا مختلط ( بتن و آسفالت) می باشد. انواع روسازی ها به سه دسته زیر تقسیم می شود. این آئین نامه محدود به کاربرد روسازی آسفالتی است.

روسازی سخت یا بتنی ( بتن سیمانی )

در این روسازی، رویه راه با بتن ساخته می شود. قشر بتنی، در شرایطی که خاک بستر روسازی از کیفیت مقاومتی مطلوبی برخوردار بوده و ترافیک، سنگین و یا خیلی سنگین نباشد، می تواند روی بستر و در غیر این صورت برروی لایه های زیراساس و یا اساس قرار داده شود.
مقاومت فشاری و کششی روسازی بتنی زیاد است و بار ترافیک را، بدون تغییر شکل زیاد صفحه بتنی، در سطح گسترده تری به خاک بستر منتقل می سازد. در این نوع روسازی، دال بتنی به مرور تغییر شکل می دهد و در زیر آن تنش کششی ایجاد می شود. اگرتنش کششی از مقاومت کششی بتن زیادتر باشد، بتن می شکند و ترک می خورد. از این رو اینگونه روسازی ها بصورت مسلح طرح و اجرا می گردند.
در روسازی های سخت، مقاومت و کیفیت قشر بتنی عامل تعیین کننده توان بارپذیری رویه است و تغییرات مقاومتی خاک بستر روسازی، نقش کمتری دارد. شکل زیر مقطع عرضی یک نمونه روسازی سخت را نشان می دهد.
تا کنون انواع مختلفی از روسازی بتنی ساخته شده است و اکثر آنها از دو ویژگی مشابه برخوردارند:
1) بارهای ناشی از ترافیک توسط خمش بتن عمل می شوند و اگر در روسازی بتنی فولاد بکار رفته باشد برای تحمل بار نیست بلکه به منظور کنترل ترکهاست.
2) روسازی های بتنی به دلیل از دست دادن آب اولیه خود جمع می شوند. به علاوه اینکه در آنها انقباض و انبساط به علت تاثیرات حرارتی نیز وجود دارد لذا تغییر مکانهای حاصل از تنش های حاصله باید به خوبی توزیع شوند.

انواع روسازی بتنی عبارتند از :
1- روسازی بتنی غیرمسلح درزدار
2- روسازی های بتن مسلح درزدار
3- روسازی های بتن مسلح پیوسته
4- روکش ها
5- روسازی بتنی پیش تنیده و پیش ساخته
6- بتن غلتکی
انواع درزها در روسازی های بتنی متداول عبارتند از:
1- درزهای انقباضی عرضی
2- درزهای طولی
3- درزهای اجرایی
4- درزهای انبساطی

روسازی انعطاف پذیر یا آسفالتی

روسازی آسفالتی، تاب برشی مناسبی دارد ولی تاب کششی آن بسیارکم است. بارهای وارده بر روسازی آسفالتی در سطح نسبتاً کوچکتر و با گستردگی کمتری نسبت به روسازی بتنی به خاک بستر منتقل می شود. در روسازی آسفالتی، معمولاً از سه لایه متمایز زیراساس، اساس و آسفالت استفاده می شود. مقاومت و کیفیت خاک بستر روسازی در پایداری روسازی آسفالتی، نقش تعیین کننده دارد.
روسازی تمام آسفالتی نیز یکی از انواع روسازی های انعطاف پذیر است که در آن فقط از لایه های آسفالتی که مستقیماً روی بستر روسازی و یا بستر تقویت شده قرار می گیرد، استفاده می شود. در این نوع روسازی، مصالح زیراساس و یا اساس کاربردی ندارد. روسازی های تمام آسفالت، عمر طولانی دارد و صرفاً برای مناطق مرطوب با یخبندان زیاد می تواند کاربرد داشته باشند.
تیپ عرضی روسازی انعطاف پذیر درحالت معمولی ویاتمام آسفالت درشکلهای زیر نشان داده شده است.

انواع روسازی

روسازی مختلط

روسازی هائی که ترکیبی از دو نوع روسازی سخت و قابل انعطاف باشد، روسازی های مختلط نامیده می شود. به عنوان مثال، در روسازی فرودگاه ها که با روسازی سخت و بتنی طرح می شود، دال بتنی را معمولاً برروی قشری از آسفالت (معمولاً اساس قیری) قرار می دهند و یا این که رویه های سخت و یا قابل انعطاف موجود در راه ها و فرودگاه ها را به هنگام بهسازی و تقویت، برحسب مورد و با توجه به شرایط خاص طرح، به ترتیب با رویه قابل انعطاف و یا سخت، روکش می نمایند. در واقع در روسازی های مختلط و یا ترکیبی، روسازی از لایه های مختلف غیرآسفالتی، آسفالتی و بتنی تشکیل می شود.
دو نمونه روسازی مختلط در شکل های بالا نشان داده شده است.